Voogdijwijzer

Als overtuigde liberaal vind ik dat het asiel en migratie thema zwaar vervuild is. Het debat mist de nuance die dit onderwerp verdient en nodig heeft. Als de politiek een beslissing neemt, moeten we ten volle beseffen wat de impact daarvan is in de realiteit. Er zijn natuurlijk snellere asielprocedures en een beter terugkeerbeleid nodig. Wij willen dat de instroom daalt en de uitstroom verhoogt.

Maar vluchtelingen zijn niet één grote massa. We mogen niet uit het oog verliezen dat het altijd over mensen gaat, en zeer vaak over kinderen. Mijn mening is dat we hard moeten zijn voor mensensmokkelaars, maar zacht voor de kinderen die zware trauma’s te verwerken hebben.

Door de oorlog in Oekraïne, de burgeroorlog in Syrië en de situatie in Afghanistan kende België de voorbije jaren een sterk verhoogde instroom van minderjarigen die zonder ouders aankomen. Ook het conflict in Gaza brengt mogelijk een nieuwe stroom van vluchtelingen op gang. Op dit moment staan er daarvan 1.200 jongeren op de wachtlijst om een voogd te krijgen.

Anderhalf jaar geleden ben ik zelf voogd geworden van een minderjarige vluchteling, een 13-jarige jongen uit Afghanistan. Sindsdien krijg ik daarover vaak vragen van mensen: 

“Waarom doe je dat Stephanie?”
“Waarom vind je dat zo belangrijk?”
“Hoe kan ik zelf voogd worden?”

Op tien vragen die ik vaak hoor terugkomen geef ik hier een antwoord.

1)     Waarom voogd worden?

2)     Voogd zijn, is dat moeilijk?

3)     Is er een risico dat ik mensensmokkelaars financier?

4)     Welke opdrachten heeft een voogd?

5)     Aan welke voorwaarden dien ik te voldoen?

6)     Hoe kan ik mij kandidaat stellen?

7)     Moet ik een opleiding volgen?

8)     Is er een vergoeding?

9)      Hoe komt voogdijschap op haar einde?

10)      Waar kan ik meer informatie vinden?

1)     Waarom voogd worden?
Minderjarigen, die zonder ouders aankomen in België, zijn gezien hun leeftijd en het feit dat ze zich zonder begeleiding in een onbekende omgeving bevinden, erg kwetsbaar. In hun thuisland of onderweg hebben ze meestal ook veel meegemaakt. Sommigen zijn blootgesteld aan mensenhandel, mensensmokkel of vormen van seksuele en economische uitbuiting.
In ons land hebben ze daarom recht op een voogd om hen te vertegenwoordigen, hun welzijn te waarborgen en te waken over hun belangen.
Ik ben zelf kinderloos en wou iets terugdoen voor de maatschappij. Op de radio hoorde ik dat veel Oekraïense kinderen zonder ouders naar ons land gevlucht waren en dat er een acuut tekort aan voogden voor hen was. Ik heb me meteen kandidaat gesteld.
Het verhaal van de Afghaanse jongen waarvan ik voogd ben, zet enkele harde realiteiten in deze wereld op scherp. In Afghanistan vluchten vele mensen van hun thuisland uit schrik voor het regime daar. Ik ben blij dat ik er voor hem kan zijn, en hem kan ondersteunen naar een betere toekomst.
Zo is er - zoals gezegd - nog een lange wachtlijst aan jongeren die wachten op een voogd. Voor sommigen duurt het tergend lang vooraleer ze een voogd toegewezen krijgen. Daarom ben ik zelf voogd geworden, en is het belangrijk dat er nog bijkomen.
 
2)     Voogd zijn, is dat moeilijk?
Ik ga eerlijk zijn, het is geen gemakkelijke klus. Dat heeft voor mezelf natuurlijk ook in grote mate te maken met mijn overvolle agenda. Als voogd probeer ik een beetje grote zus en ouder tegelijk te zijn. 
Je moet de situatie van je jongere goed opvolgen. Toen hij hier net toekwam, kwam hij terecht in een Belgisch opvanginitiatief. Deze centra zitten bomvol en eigenlijk was hij te klein om in zo een grote instelling terecht te komen, maar er was nergens anders plaats. Hij werd er gepest door oudere jongens, dus heb ik hem laten overplaatsen.
Ik probeer het in onze onderlinge relatie zo veel mogelijk fijn en luchtig te houden. Maar wanneer nodig ben ik ook wel streng. Ik volg zijn huiswerk op de voet en sta erop dat hij Nederlands leert. Ik druk hem op het hart dat hij alle kansen moet grijpen die hij nu krijgt om een toekomst uit te bouwen.
Regelmatig contact en het opbouwen van een vertrouwensrelatie is cruciaal om te weten wat hij zelf wil en zo in zijn belang te kunnen handelen.
Ik wil benadrukken dat je veel terug krijgt. Niet alleen op persoonlijk vlak is het engagement als voogd een verrijking. Voor mij sterkt het ook een politiek engagement.
 
3)     Is er een risico dat ik mensensmokkelaars financier?
Ik zet deze vraag hier ook prominent, omdat ik er zelf van wakker heb gelegen.
De jongeren waarvan sprake bevinden zich in een bijzonder kwetsbare positie. Dat maakt dat ze meer blootgesteld zijn aan risico's zoals mensenhandel en verschillende vormen van seksuele of economische uitbuiting.
We kregen signalen over malafide netwerken die deze jongeren, die recht hadden op bedragen (denk aan het groeipakket), zouden afpersen, en dus het risico dat het geld bij mensensmokkelaars zou terechtkomen.
De Vlaamse regering heeft daarom ondertussen terecht beslist om de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen in de toekomst maximaal het bedrag te geven voor voltijds secundair onderwijs. 
Het is enorm belangrijk dat we hier een vinger aan de pols blijven houden.
 
4)     Welke opdrachten heeft een voogd?
Je kan één of meerdere niet-begeleide minderjarigen onder je voogdijschap opnemen. Als voogd ben je de wettelijke vertegenwoordiger van de niet-begeleide minderjarige. Je vertegenwoordigt de minderjarige bij alle rechtshandelingen en procedures, onder andere in het kader van het verblijfsstatuut. Een voogd beheert ook de eventuele inkomsten van de jongere.
Als wettelijk vertegenwoordiger die moet toezien op het algemeen welzijn van de minderjarige, fungeert de voogd als 'rode draad' die borg staat voor de ontwikkeling van de vereiste vaardigheden voor een actieve participatie in de samenleving.
De voornaamste opdrachten van een voogd zijn de volgende:

• Verzoeken om bijstand van een advocaat om de minderjarige te vertegenwoordigen in de verschillende procedures;
• Indienen van een asielaanvraag of van een aanvraag tot verblijfsvergunning voor de minderjarige;
• Uitoefenen van de rechtsmiddelen wanneer hij van oordeel is dat de beslissingen ten aanzien van de minderjarige niet in overeenstemming zijn met diens belang;
• Bijstaan van de minderjarige bij alle procedures die op hem betrekking hebben, en bijwonen van alle verhoren (op de Dienst Vreemdelingenzaken, op het CGVS, op de RVV, …);
• Erop toezien dat de minderjarige onderwijs en psychologische steun krijgt én de nodige geneeskundige verzorging, passende huisvesting en hulp van de overheid;
• Toelichting geven aan de minderjarige bij de beslissingen omtrent zijn persoon;
• Alle nuttige maatregelen nemen om de familieleden van de minderjarige terug te vinden;
• Voorstellen van duurzame oplossingen voor de minderjarige;
• Samenwerken met de minderjarige, met de persoon of instelling die hem huisvest, met de instanties bevoegd voor asiel, toegang tot het grondgebied, verblijf en verwijdering, of met andere betrokken instanties;
• De goederen van de minderjarige beheren als 'goede huisvader';
• Opstellen van regelmatige verslagen over de evolutie van de situatie van de minderjarige.

 
5)     Aan welke voorwaarden dien ik te voldoen?
De voorwaarden hebben te maken met de vaardigheden en kennis over de problematiek van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen:

• Begaan zijn met de problematiek van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen,
• Relationele vaardigheden,
• Vaardigheden op het vlak van organisatie en coördinatie,
• Afwezigheid van belangenconflict met de minderjarige,
• Er is geen specifiek diploma vereist voor de uitoefening van de functie van voogd.

Men moet  meerderjarig zijn en in België verblijven of in het bezit zijn van een verblijfsvergunning van onbepaalde duur.
Als de kandidaat aan de criteria voldoet, wordt hij door de dienst Voogdij uitgenodigd voor een gesprek waarbij gepeild wordt naar zijn motivatie en zijn bekwaamheid om met de specifieke problemen om te gaan.
Voogd worden is verenigbaar met een beroepsactiviteit voor zover de kandidaat zich enkele dagen per jaar kan vrijmaken om de minderjarige bij te staan bij de verschillende verhoren en procedures die op hem betrekking hebben. Een voltijds werkende persoon kan gemiddeld een tot twee voogdijen uitoefenen, naargelang zijn beschikbaarheid.
 
6)     Hoe kan ik mij kandidaat stellen?
De kandidaat kan op ieder tijdstip een schriftelijke aanvraag indienen bij de dienst Voogdij. Een kandidaatsdossier moet de volgende documenten bevatten:

• Een motivatiebrief,
• Een curriculum vitae,
• Uw rijksregisternummer (zodat de FOD justitie een uittreksel van het strafregister kan opvragen),
• Alle verdere inlichtingen over de opleiding, beschikbaarheid en bekwaamheid met betrekking tot de problematiek.

Verstuur je kandidatuur naar de dienst Voogdij, per e-mail: voogdij@just.fgov.be
Als uw kandidatuur wordt aanvaard, volgt een sollicitatiegesprek.
 
7)     Moet ik een opleiding volgen?
Er zijn inderdaad opleidingen te volgen. Over hoe de asielprocedure werkt, maar ook over hoe trauma’s kunnen wegen op het psychisch welzijn van gevluchte jongeren.
Tijdrovend maar persoonlijk vond ik deze wel interessant en fijn om te doen.
De dienst Voogdij ziet erop toe dat de voogden een opleiding krijgen die afgestemd is op de problematiek van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen.
De voogden moeten een basisopleiding van 4 dagen volgen, gespreid over de eerste maanden van hun activiteit als voogd.
De opleiding heeft betrekking op de volgende onderwerpen:

• Vreemdelingenrecht,
• Jeugdrecht,
• Burgerlijk recht in verband met het beheer van goederen,
• Noties van pedagogie en psychologie,
• Noties van multiculturele opvang.

Een keer per jaar moeten de voogden ook een voortgezette opleiding volgen tijdens de uitoefening van hun voogdij.
 
8)     Is er een vergoeding?
Er is een vergoeding, maar naar mijn mening is dat allerminst de reden om het te doen. Het gaat om:

• Een forfaitaire vergoeding van € 795,03 per voogdij en per jaar
• Een forfaitaire vergoeding van € 85 voor administratieve onkosten (telefoon, fotokopies, fax,…)
• Terugbetaling van de verzendingkosten, van aangetekende zendingen  en van de verplaatsingsonkosten
• De verplaatsingskosten van de voogd.

 
9)      Hoe komt voogdijschap op haar einde?
Aan de voogdij komt een einde:

• Wanneer de minderjarige wordt toevertrouwd aan de persoon die het ouderlijk gezag of de voogdij uitoefent;
• Wanneer de minderjarige 18 jaar wordt;
• In geval van overlijden, ontvoogding, adoptie of huwelijk van de minderjarige,
• Wanneer de minderjarige de Belgische nationaliteit of de nationaliteit van een lidstaat van de Europese Economische Ruimte verwerft,
• Wanneer de minderjarige van het grondgebied verwijderd wordt: in dat geval neemt de voogdij een einde wanneer er geen enkele hangende procedure betreffende de minderjarige meer is,
• Wanneer de minderjarige verdwenen is uit zijn plaats van opvang en zijn voogd reeds 4 maanden geen nieuws van hem ontvangen heeft;
• Ingeval van afgifte van een verblijfsvergunning van onbepaalde duur aan de minderjarige,
• Wanneer de voogd vrijwillig ontslag neemt uit zijn functies: hij moet dan een opzeggingstermijn van twee maand in acht nemen. De voogdij blijft aldus bestaan voor de minderjarige, maar wel zal een nieuwe voogd worden aangewezen door de dienst Voogdij.

De dienst Voogdij stelt dan het einde van de voogdij vast. De Dienst Vreemdelingenzaken noch de vrederechter kunnen de beslissing tot beëindiging van de zorg voor de minderjarige nemen.
De vrederechter kan de voogd zijn functie enkel ontnemen als hij tekortschiet in zijn opdracht of in geval van ernstige meningsverschillen met de minderjarige.
 
10)      Waar kan ik meer informatie vinden?
Enkele handige links:
https://justitie.belgium.be/nl/themas/kinderen_en_jongeren/niet_begeleide_minderjarige_vreemdeling_nbmv/handboek_voor_voogden
https://justitie.belgium.be/nl/themas_en_dossiers/kinderen_en_jongeren/niet-begeleide_minderjarige_vreemdelingen
https://www.kinderenopdevlucht.be/nl/dossiers-thematiques/nbmv/definitie-en-statistieken-1/
https://www.fedasil.be/nl/asiel-belgie/minderjarigen/niet-begeleide-minderjarige-vreemdelingen-nbmv
https://www.kinderenopdevlucht.be/nl/​